Иқтисодиётда, қарорлар қабул қилишда ва сиёсий мунозараларда аёлларнинг хилма-хиллиги ва тенг ролига интилиш фақат ижтимоий адолат ёки ҳозирги ва ўтмишдаги хатоларни тузатиш билан боғлиқ емас. Кўплаб емпирик тадқиқотлар шуни кўрсатадики, у одамлар, сайёра ва фойда учун яхши натижалар беради.
Бу йилги Халқаро хотин-қизлар кунининг мавзуси бўлган «инклюзивлик»дан кўра дунёдаги енг катта муаммолар ва сиёсат устуворликларига мос келадиган сўзни топиш қийин. Бутун жамиятга фойда келтирадиган инклюзив, яшил иқтисодий ўсиш барқарор фаровонлик, ижтимоий ҳамжиҳатлик, рақобатбардошлик ва геосиёсий барқарорликнинг муҳим таркибий қисмидир. Жамиятимизнинг барча аъзоларини ўз ичига олган «адолатли ўтиш»ни қўллаб-қувватлаш иқлим ҳаракати ва рақамли трансформация янада барқарор ва хавфсиз дунёга олиб келишини таъминлаш учун жуда муҳимдир.
Гендер тенглиги ва тенг ҳуқуқлар фақат тенглик масаласи емас; улар ҳам муҳим иқтисодий аҳамиятга ега. Халқаро Валюта Жамғармасининг тадқиқотлари шуни кўрсатадики, меҳнат бозорларидаги гендер тафовутининг қисқариши ривожланаётган бозорлар ва ривожланаётган иқтисодиётларда ЯИМни деярли 8 фоизга ошириши мумкин. Гендер тафовутини тўлиқ бартараф етишдан олинган даромад янада юқори бўлиб, бу мамлакатларда ялпи ички маҳсулот ўртача 23 фоизга кўтарилади.
Оддий қилиб айтганда, хилма-хиллик ва аёлларнинг иқтисодиётда, қарорлар қабул қилишда ва сиёсий баҳсларда тенг рол ўйнаши яхши натижалар беради. Мавжуд бўлган барча истеъдодларни сафарбар қилиш самарадорлик ва рақобатбардошликни оширади, бу иқлим ўзгаришига қарши курашиш ва глобал фаровонликни рағбатлантириш учун жуда муҳимдир. Бу, айниқса, иқлим инқирози, CОВИД-19 пандемияси ва Россиянинг Украинага бостириб киришининг биргаликдаги оқибатлари биз қўлга киритган деб ўйлаган кўплаб ютуқларимизни бекор қилиш билан таҳдид қилаётган бир пайтда жуда муҳим.
Бу йил бутун дунё бўйлаб тўрт миллиард одам сайловларда овоз бераётган бўлса, гендер тенглиги барча жамиятларга катта ижобий таъсир кўрсатаётганини таъкидлаш учун яхшироқ вақт йўқ. Мисол учун, Йевропа Марказий банки томонидан олиб борилган тадқиқотлар шуни кўрсатадики, фирмадаги аёл менежерлар сонининг бир фоизга ошиши карбонат ангидрид чиқиндиларининг 0,5 фоизга пасайишига олиб келади. Худди шундай, Йевропа инвестиция банки аёллар бошчилигидаги фирмаларнинг екологик, ижтимоий ва бошқарув (ЕСГ) кўрсаткичлари юқори еканлигини аниқлади. Худди шундай, ХВФ тадқиқотлари шуни кўрсатадики, бундай фирмалар ҳам кўпроқ даромад келтиради ва банк кенгашларида катта гендер мувозанати юқори молиявий барқарорлик ва яхши натижалар билан боғлиқ. Ушбу топилмалар шуни кўрсатадики, бизнинг замонамизнинг енг катта муаммоларини барча ташкилотларда ва юқорида қўшмасдан ҳал қилиб бўлмайди.
Тараққиётнинг аниқ далиллари бор. Молиявий манбалардан фойдаланиш имконияти кам бўлишига қарамай, бугунги кунда кўпроқ аёллар тадбиркорлик фаолиятини бошламоқда. Жаҳон банкининг 71 мамлакат бўйича маълумотлари шуни кўрсатадики, уларнинг 45 тасида аёллар компанияларнинг «якка егалари» улуши ортиб бормоқда.
Бу тараққиётга қандай асос солишимиз мумкин? Йевропа тикланиш ва тараққиёт банки томонидан ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатадики, аралаш молиялаштириш дастурлари тадбиркор аёлларга кўпроқ кредит олиш ва ўз бизнесларини кенгайтиришга ёрдам беради.
Aёллар истеъмол товарларини сотиб олиш қарорларининг 80 фоизини қабул қилишини ёки таъсир қилишини ҳисобга олсак, фирмалар ўз товарларини кўпроқ сотмоқчи бўлсалар, аёлларнинг фикрлари ва тажрибасини ҳисобга олишлари керак. Aёллар, шунингдек, атроф-муҳитга кўпроқ еътибор беришади, бу еса мижозларнинг яшил молиявий хизматларга бўлган талабини тушунтиришга ёрдам беради. Глобал миқёсда ҳар учинчи истеъмолчи барқарор молиявий хизматлар учун 25% миқдорида мукофот тўлаши ҳақида хабар беради.
Бу инклюзия бизнес учун фойдали еканлигининг яна бир сабабини кўрсатади: тадқиқотлар шуни кўрсатадики, корпоратив кенгашларда кўпроқ аёллар CО2 емиссиясини ошкор қилиш билан ижобий боғлиқдир. Ҳозирда аёллар глобал бойликнинг 40 фоизини назорат қилмоқда ва улар барқарор келажакка сармоя киритмоқчи. Aёлларнинг қарийб 74 фоизи ўзларининг жорий инвестицион портфелларида ЕСГ инвестициялари улушини оширишдан манфаатдор еканликларини билдиришган, еркаклар еса 53 фоиз. Aёллар учун жой ажрата олмаган фирмалар ўз рақобатчиларидан устунлик қилиш имкониятини еътибордан четда қолдирадилар.
Кўп асрлар давомида аёллар тенг бўлмаган вазиятларни ҳал қилиш стратегияларини ишлаб чиқдилар ва бу бизни дунёни ўзгартирмоқчи бўлган ташкилотлар учун айниқса қадрли қилди. Четлатиш ва тенгсизлик бўйича тарихий тажрибамиз туфайли биз ўзгаришлар зарурлигини тан оламиз ва компания фаолияти ёки сиёсат қарорларининг бошқаларга таъсирини кўриб чиқамиз. Худди шу нуқтаи назардан, парламентда аёллар вакиллиги юқори бўлган мамлакатлар атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича шартномаларни ратификация қилиш ва иқлим ўзгаришига қарши сиёсатни қабул қилиш еҳтимоли кўпроқ.
